Yahya Suhrawardi i jego hierarchia świateł i aniołów
Shahab ad-din Yahya Suhrawardi urodził się w 1155 r. w Iranie. Jest on czołowym reprezentantem ezoterycznej filozofii muzułmańskiej, zwanej filozofią ishraq. Ze względu na wyjątkową pozycję w teozofii muzułmańskiej został uhonorowany przydomkiem „Mistrza Teozofii Orientalnej” i „Mistrzem Oświecenia”. Do historii filozofii przeszedł również pod przydomkiem „Zamordowanego Szejcha” (w wieku 38 lat został podstępnie zamordowany przez ideologicznych adwersarzy w więzieniu w Syrii).
Bóg muzułmańskich mistyków to Bóg Światła. Im bardziej człowiek oddala się od Światła, tym bardziej oddala się od samego Boga – podobnie, jak narasta ciemność, gdy zwiększa się odległość pomiędzy przedmiotem a światłem, aż w końcu przedmiot staje się nieprzenikalny dla światła.
W wersetach Koranu Bóg nosi imię Światło i jest źródłem oświecenia, wiedzy i iluminacji, jaką obdarza ludzi:
Bóg jest Światłem nieba i ziemi; On oświeca jak lampa we szkle gorejąca, której światło podobnem jest do gwiazdy. Jego światło pochodzi od błogosławionego oliwnego drzewa, od drzewa które nie rośnie, ani na wschodzie, ani na zachodzie, którego oliwa za najmniejszym przybliżeniem ognia, zapala się i wydaje płomień odradzający się wiecznie, tem światłem prowadzi On tych, którzy mu się podobają. On podaje ludziom powieści aby ich nauczyć; mądrość Jego jest nieskończona. (Surah an-Nur, Koran 24, 35)
Yahya Suhrawardi postrzegał Boga jako Byt Świetlisty, złożony z nieskończonego ciągu świateł, jako absolutnie czystą egzystencję, ku której dusze są popychane przez wewnętrzny dynamizm. Ten ruch jest nieunikniony, gdyż jego sprawcą jest sam Bóg – Światło Świateł. Każde światło jest przyczyną kolejnego, znajdującego się niżej w hierarchii (wszystkie stworzenia mają swój stopień świetlistości).
Na szczycie tej hierarchii stoi Światło Świateł (Bóg). To z niego biorą swój początek wszystkie inne byty i zawierają w sobie jego namiastkę. Szczególnym przypadkiem bytu świetlistego są aniołowie, którzy przenikają wszystko i są wszechobecni, a człowiek nie jest w stanie nic bez nich zrobić ani nawet pomyśleć, gdyż są źródłem wszelkiej formy, także tej pojawiającej się w umyśle człowieka. Według Mahometa zstępują z nieba z każdą kroplą deszczu. Do wypuszczenia przez drzewo pojedynczego liścia potrzebnych jest aż siedmiu aniołów. Hadisy mówią o aniołach wiatru, gór, rzek…
Symbol Światła jako najdoskonalszego synonimu Boga i aniołów jako różne poziomy światła rozwinęła Szkoła Iluministów i Sohrawardi. Wychodził z założenia, podobnie jak Ibn ‚Arabi, że Prawda nie jest przypisana tylko jednej religii i należy jej szukać wszędzie, gdzie tylko istnieje szansa na jej odkrycie.
Moje serce może przybrać każdą postać – klasztor dla mnicha, świątynię dla Bożka, pastwiska dla gazeli, czciciela Kaaby, tablic Tory, Koranu. Miłość ma jest wiarą – gdziekolwiek zwrócą się Jego wielbłądy, moja będzie jedyna prawdziwa wiara. (Ibn ‚Arabi)
Wyraźnie Sohrawardi czerpał z zaratustriańskiej koncepcji „Świętych Nieśmiertelnych”, według której Ahura Mazda stworzył świat ze swoje własnej istoty (czyli światła) wyłaniając sześciu Amesza Spentów (Świętych Nieśmiertelnych – swoje emanacje ale też byty moralne, z których każdy przejawia się w pewnym, tylko do niego należącym żywiole i odpowiadającej temu żywiołowi materii), z którymi tworzy heptadę. Amesza Spenty to czynna, ukryta w każdej rzeczy materialna energia, cząstka świata zamkniętego w przedmiocie.
Sohrawardi skomponował swój wszechświat z potrójnej hierarchii aniołów, ustawionych w „porządku długości” i „porządku szerokości”. W skrócie można by przedstawić to tak:
1. Światło Świata (element męski, z którego emanuje hierarchia świateł; pierwsze światło dominuje niższe, niższe zaś kochają wyższe)
2. „Porządek szerokości” anielskich świateł (element żeński, związany z kontemplacją i niezależnością)
Aniołowie (Gabriel – Mordad – Chordad – Ordibeheszt – Isfandar) są sobie równi i nie emanują jeden z drugiego lecz każdy ma inna rolę do spełnienia. Wszystko, co istnieje na świecie jest obrazem Boga i talizmanem tych aniołów. Pomiędzy każdym poziomem światła rozpięta jest zasłona, która przepuszcza tylko pewną ilość światła.
3. Regenci świateł (aniołowie odpowiedzialni za minerały i zwierzęta, odpowiedzialni za ludzi oraz poruszający sfery niebieskie)
Anioły pośredniczą między Światem Świateł a światem ludzi. Każda rzecz posiada swojego anioła. Wizja kosmosu wypełnionego aniołami uwrażliwia człowieka na CUDOWNOŚĆ świata. Zupełnie, jakby w kawałkach rozbitego lustra, rozsypanych po całym świecie nagle rozbłysło światło…
Tagi: angeologia, islam, mistyka, sufizm
