MULTI CULTI CLUB

Chanuka (Święto Świateł) trwa 8 dni i upamiętnia cud, jaki wydarzył się w Świątyni Jerozolimskiej podczas powstania żydowskiego pod wodzą Hasmoneuszy, skierowanego przeciw Grekom, za czasów panowania Antiocha IV Epifanesa. To święto również na pamiątkę ocalenia judaizmu – pierwszej i wówczas jedynej religii monoteistycznej, opartej na podstawach etycznych.

W 165 roku p.n.e. Żydzi wyparli Greków z Judei. Wolność religijna została przywrócona. Świątynia jerozolimska, którą król Antioch IV przemienił na miejsce kultu greckiego, została rytualnie oczyszczona i na nowo poświęcona. Według Talmudu, po oczyszczeniu Świątyni kapłani stwierdzili, że zapas oleju do siedmioramiennego świecznika świątynnego wystarczy tylko na jeden dzień. Jednak, w cudowny sposób, olej ten palił się aż przez osiem dni, a więc wystarczająco długo, aby był czas na przygotowanie nowego zapasu. Od czasów talmudycznych, Chanuka jest świętem obchodzonym przez osiem kolejnych dni (na pamiątkę ośmiu dni, na które wystarczył olej).

Chanukowe świecie i menora

Kandelabr używany w Świątyni miał siedem ramion (6+1) reprezentujących Zrozumienie, Siłę, Bojaźń Boga, Boską Obecność, Wiedzę, Radę, Mądrość, ale świecznik chanukowy (chanukija) ma ich dziewięć – na końcu każdego z nich znajduje się pojemnik na olej lub na świecę. Nie zawsze zresztą są to ramiona, ponieważ tradycyjną formą chanukiji jest również lampka z tzw. zapleckiem – naczyńka na olej lub tulejki na świeczki są tu umieszczone z przodu, na podłużnej listwie. Ramion jest aż dziewięć, ponieważ osiem reprezentuje osiem dni święta, a dziewiąte spełnia ważną rolę pomocniczą i nazywa się szamasz (sługa). Jednak ponieważ jest to rola pomocnicza – światło szamaszu nie jest uważane za „oficjalne” światło menory.

Przez osiem nocy, począwszy od 25 dnia miesiąca kislew, zapala się świece w menorze chanukowej (chanukiji), korzystając z szamasza, przed którego zapaleniem nie wygłasza się błogosławieństwa. Zawsze jako pierwszą zapala się kolejną nową świecę (aż do ośmiu w ósmy dzień) i zawsze jest to świeca znajdująca się z lewej strony (patrząc od przodu na menorę) świecy zapalonej poprzedniego dnia. Wynika z tego, że pierwszą zapalaną świecą (pierwszego dnia) jest ta najbardziej wysunięta na prawo i ona jest też ostatnią zapalaną w ostatni dzień świąt. Świece zapala głowa domu (mężczyzna lub kobieta) i osoba ta wygłasza też błogosławieństwa. Ostatnio upowszechnia się zwyczaj zapalania specjalnych,  miniaturowych menor przez dzieci. Chanuka jest wesołym, radosnym świętem. Świecznik powinien być ustawiany tak (np. na parapecie okna), aby był widziany przez przechodniów. Chodzi o „głoszenie światu” chanukowego cudu. Aby cel ten został właściwie spełniony, świateł chanukowego świecznika nie wolno wykorzystywać do innych celów (np. nie wolno przy nim czytać albo czegokolwiek nim oświetlać ani odpalać od świec chanukowych innej świecy).

Radosny czas dla dzieci

Ponieważ Chanuka w zachodnim świecie blisko sąsiaduje z chrześcijańskimi Świętami Bożego Narodzenia, z czasem przyjął się zwyczaj dawania dzieciom prezentów. Obecnie dzieci coraz częściej dostają chanukowe prezenty w każdy dzień z ośmiu dni Chanuki, po zapaleniu kolejnej chanukowej świecy lub lampki.

W czasie Chanuki gra się w drejdel (jidysz) a sewiwon (po hebrajsku) – czteroboczny bączek z pojedynczą literą hebrajską po każdej stronie. Przed powstaniem państwa Izrael w roku 1948 na wszystkich drejdlach znajdowały się litery nun, gimel, hej i szin, które są pierwszymi literami słów w zdaniu: „nes gadol haja szam” („wielki cud stał się tam”). Dziś w Izraelu na drejdlu znajdują się litery nun, gimel, hej, pej, które są pierwszymi literami słów w zdaniu: „nes gadol haja po” („wielki cud stał się tu”). Każdy z graczy przystępuje do gry z określoną liczbą monet (cukierków, czekoladek itd.) Wszyscy gracze dają do „banku” jedną monetę. Następnie kolejno kręci się bączkiem i zabiera się z banku lub wpłaca do niego swoje monety w zależności od tego, która litera ukaże się po zatrzymaniu bączka. Istnieje kilka sposobów gry, ale najczęściej :

• nun – oznacza, że każdy dokłada do „banku” ( w innej wersji: nikt nie wygrywa),
• gimel – obracający bączkiem bierze wszystko,
• hej – bierze się połowę,
• szin lub pej – obracający dodaje do „banku” jedną monetę.

Do gry w drejdla dzieci używają najczęściej monet zrobionych z czekolady, zawiniętych w ozdobną folię aluminiową w kolorze złotym lub srebrnym (tzw. chanuka gelt – w jidysz).

Tradycyjne potrawy chanukowe

Placki ziemniaczane są z pewnością najbardziej tradycyjnym i ulubionym daniem na Chanukę, jakkolwiek w Izraelu równie popularne są pączki. To, co jest dla nich wspólne, to oczywiście olej. Zarówno placki ziemniaczane jak i pączki smaży się na oleju, a przecież cud chanukowy dotyczył właśnie oleju, którego wystarczyło na osiem dni, mimo że jego ilość była wystarczająca zaledwie na jeden dzień. W Izraelu najbardziej popularnym przysmakiem chanukowym są sufganijot (sufganija w lp) – pączki nadziewane konfiturami, dżemem lub marmoladą i posypane cukrem pudrem.

(mm)

Tagi: judaizm, święta żydowskie