Holandia. Kraina skrzydlatych wiatraków
Obecnie pozostało w Holandii jeszcze ponad 1000 klassieke wiatraków (skorzystaj z wyszukiwarki wiatraków) świetnie zachowanych, głównie XVII-wiecznych. Większość z nich służy jako mieszkania lub muzea. Wszystkie kręcą się przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Największe skupiska świetnie zachowanych, tradycyjnych wiatraków zwiedzić można w:
To najprawdopodobniej najpiękniejsze miejsce na świecie! 19 wiatraków stojących w Kinderdijk (dosł. Dziecięca Tama) wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Służyły one do pompowania wody przy osuszaniu położonych poniżej poziomu morza polderów. W udostępnionym dla zwiedzających wiatraku przy Nederwaardmolen 2 zachowało się oryginalne wyposażenie, łącznie z piecem do gotowania i łóżkami.
W północnym rzędzie na polderze Overwaard stoi 8 ośmiokątnych, drewnianych wiatraków krytych strzechami. Pochodzą z 1740 roku. Na zachód od Nieuwe Waterschap, na polderze nederwaard stoi kolejnych 8 wiatraków. te są okrągłe, wzniesione z cegły w 1738 roku. Nieco dalej, na środku polderu stoją kolejne trzy – dwa z nich powstały w 1760 roku, trzeci został zbudowany w 1521 roku (spłonął w 1997 roku ale został zrekonstruowany).
Osuszanie polderów w Kinderdijk początkowo przebiegało dwuetapowo. Najpierw woda była podnoszona przez stojące niżej wiatraki do dolnego kanału, skąd kolejne wiatraki wypychały ją do górnego kanału.Stamtąd poprzez kanał śluzowy odprowadzano wodę do rzeki Lek.
Ciekawostki:
- Wiatrak (wipmolen) „De Blokker„, mimo że zaliczany do wiatraków z Kinderdijk, oficjalnie należy do gminy Alblasserdam; spłonął on w roku 1997, został odbudowany i oddany do ponownego użytku w roku 2000;
- Jeden z wiatraków (okrągłych) można zobaczyć od środka (za „niewielką” opłatą wynoszącą 6 euro/os.);
- Powierzchnia polderu Alblasserwaard wynosi 24.000 ha;
- W połowie XX wieku zniszczeniu uległ 20ty wiatrak, trzeci z polderu Nieuw-Lekkerland. Jego skrzydła zbyt szybko się obracały i nie utrzymał on ich ciężaru. Wiatrak ten nigdy nie został odbudowany;
- „De klap van de wiek krijgen” – „rąbnięty skrzydłem” – powiedzeniem tym oznacza się kogoś, kto plecie bzdury;
- Od roku 1886, jako pierwsze miejsce w Holandii, Kinderdijk ma prąd
Zachowała się tu kolekcja starych wiatraków z około 1600 r. Początkowo służyły do osuszania terenu, później również do celów produkcyjnych. Przerabiały pszenicę, jęczmień, owies, ryż, papier, drzewo, olej jadalny, gorczycę, tytoń, konopie oraz wiele innych przywożonych z zamorskich krajów surowców.
W końcu XVIII w. było ich prawie tysiąc. Po roku 1850 wkroczyły do Holandii maszyny parowe i przejęły pracę wiatraków. Większość z nich w krótkim czasie została zlikwidowana. Dziś pozostało z nich tylko trzynaście.
– De Huismann – wytwarza musztardę
– De Gekroonde Poelenburg – tartak
– De Kat – wytwarza farbę
– Het Jonge Schaap – tartak
– De Os – wytwarza olej
– De Zoeker – wytwarza olej
– Het Klaverblatt – tartak
– De Bonte Hen – wytwarza olej
Schiedam swoją popularność zawdzięcza najwyższym na świecie wiatrakom (chociaż między Schiedam a Rotterdam jest jeden wyższy wiatrak – De Nolet – 43 m, ale został on wybudowany dopiero w roku 2006, wyłącznie w celach komercyjnych).
Wspomniane wiatraki zaczęto stawiać w XVII wieku. Służyły one przede wszystkim do mielenia ziarna. Ponieważ były usytuowane w mieście, musiały być bardzo wysokie, by móc “złapać” wiatr w skrzydła. W okresie największej popularności było ich ponad 20. Po dziś dzień zachowało się zaledwie pięć. Wszystkie nadal pracują!
– De Drie Koornbloemen (Trzy Kwiaty Kukurydzy) – (najstarszy, 1770 r.) Jako jedyny posiada dom młynarza połączony z samym wiatrakiem
– De Vrijheid (Wolność) – (1785 r. ). Pierwotnie mielił ziarno dla destylarni, jednakże po renowacji stał się młynem piekarzy i dostarcza mąkę dla Gildii Piekarzy
– De Walvisch (Wieloryb) – (1794 r., odbudowany prawie od podstaw po pożarze z 1996 r.). Znajduje się tam sklep, w którym można kupić mieloną na miejscu mąkę i pieczywo
– De Noord (Północ) – (1803 r.) jest najwyższym klasycznym wiatrakiem na świecie – 33,3 m wysokości! Obecnie mieści restaurację
– De Nieuwe Palmboom (Nowa Palma) – (1781 r., spłonął doszczętnie w 1901, odbudowany w 1993 roku). W wiatraku obecnie mieści się muzeum prezentujące historię wiatraków w Schiedam, jak również trunku jenever.
Zobacz też: Wiatraki balustradowe z Schiedam
Leiden
W Leiden warto zobaczyć Molenmuseum De Valk (Muzeum Wiatraków De Valk) w pobliżu Dworca Centralnego. Siedmiopiętrowy, kamienny wiatrak z 1743 roku wznosi się na wzgórzu, które wchodziło kiedyś w skład systemu fortyfikacyjnego. W XVII wieku stało tutaj 19 wiatraków, a w całym mieście było ich 30.
Od Molenmuseum Nieuwe Beestenmarkt prowadzi na zwodzony most i wiatrak na nóżce (zwany De Put), stojący na lewo od Morspoort, na miejscu dawnych koszar. Molen De Put pochodzi z 1987 roku i jest rekonstrukcją XVII-wiecznej budowli.
Muzea wiatraków:
1) Molenmuseum “De Valk”
2e Binnenvestgracht 1, 2312 BZ Leiden, tel. 071-516 53 53
czynne: od wtorku do soboty w godzinach 10.00-17.00, w niedziele i wakacje między 13.00-17.00
zamknięte: 1 stycznia, 3 października i w Boże Narodzenie
2) Nederlands Malend Korenmolenmuseum “De Nieuwe Palmboom”
Noordvest 34, 31111 PH Schiedam, tel. 010-426 76 75
czynne: od wtorku do soboty w godzinach 9.00-18.00 oraz w niedzielę między 12.30-17.00
3) Expo Kinderdijk, Molenstraat 236, 2961 Kinderdijk, tel. 078-693 09 25
4) Het Nederlands Openluchtmuseum
Schelmseweg 89, 6816 SJ Arnhem, tel. 085-576 111
5) Molenmuseum Nederland
Veerweg 1, 4681 BH Nieuw Vossemeer, tel. 0167-50 23 50
6) Stichting Museummolen
Noordervaart 2, 1636 VL Schermerhorn, tel. 072-502 15 19
7) Molenmuseum
Museumlaan 18, 1541 LP Koog aan de Zaan, tel. 075-628 89 68
czynne: od czerwca do września, wtorek-piątek 11.00-17.00;
od października do maja, wtorek-piątek 10.00-12.00 i 13.00-17.00, soboty 14.00-17.00, niedziele 13.00-17.00
Więcej informacji uzyskasz:
Vereniging ‘De Hollandsche Molen’
Zeeburgerdijk 139
1095 AA Amsterdam
tel. 020-623 87 03
Marta El Marakchi
Tagi: Holandia, wiatraki
