Świat zaklęty w etiopskich krzyżach
Państwo etiopskie przyjęło chrześcijaństwo i nierozerwalnie z nim związany symbol krzyża już w czwartym stuleciu. Klasztory i kościoły używały swoich krzyży podczas procesji. Pielgrzymi mniejsze krzyżyki nosili na swoich ramionach. Kapłani też mieli swoje krzyżyki, które nosili w ręku jako symbol godności kapłańskiej. Nie rozstawali się ze swoimi krzyżami nawet w podróży i podawali jej wiernym do ucałowania.
Na wywietrznikach dachowych kościołów umieszczano zaś krzyże siedmioramienne, z symbolem strusiego jaja na końcach (napomnienie, by wierni strzegli czystości swych dusz z taką samą ostrożnością, jak struś pilnuje swoich jaj). Równie często widuje się ludzi z wytatuowanym znakiem krzyża na czole lub na dłoni. Mieszkańcy Etiopii przejęli tradycję noszenia znaku krzyża na niebieskiej wstążce na szyi od koptyjskich chrześcijan z Egiptu.
Etiopskie krzyże nie przypominają ascetycznych form stosowanych przez chrześcijan. To dzieło wyobraźni, ale nie „widzimisię”! Wzory wygrawerowane w srebrze wiążą się z bogatą symboliką, której interpretacja różni się w poszczególnych klasztorach. Generalnie wyróżniamy jednak takie formy symboliczne jak:
– ozdobny prostokąt na samym dole krzyża – Arka Przymierza (według jednych), grób Adama, z którego wyrasta znak odkupienia – krzyż (według drugich)
– małe krzyżyki na zwieńczeniu krzyża – Apostołowie
– większe krzyżyki – Trójca Święta
Krzyż równoramienny z Etiopii
Krzyż ten wyobraża Kosmos, a w swojej formie bardzo przypomina krzyż z Jeruzalem, pomiędzy którego ramionami umieszczono kolejne cztery małe krzyżyki.
– cztery ramiona krzyża – wskazują cztery strony świata („Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię”),
– pięć kamieni – symbolizują rany ukrzyżowanego Chrystusa,
– trzy kulki pomiędzy zewnętrznymi ramionami – symbol dwunastu Apostołów.
Krzyż maltański
Krzyż równoramienny z ramionami w kształcie trójkątów rozszerzonych na zewnątrz należy do grypy krzyży maltańskich. Dwa główne zamknięte w nim symbole to:
– forma wydłużonej wstęgi materiału – symbolizuje wieczność,
– osiem krańców – Osiem Błogosławieństw.
W etiopskich kościołach można jednak odnaleźć setki różnorodnych krzyży, które już tak bardzo odbiegły od swojego pierwowzoru, że ich znaczenia symbolicznego nie da się ustalić.
Krzyż gwiaździsty
Formą przypomina bardzo egipski Klucz Życia (ankh), który nie był jednak rozpowszechniony w Etiopii. Jego ramiona kończą się trzema wierzchołkami, symbolizującymi Trójcę Świętą. W sztuce sakralnej Etiopii popularny był również podobny do krzyża łacińskiego krzyż lotaryński (z mniejszą belką poprzeczną). Te najbardziej przypominające krzyże łacińskie pochodzą z Aksum (dawnej stolicy Etiopii), miejsca panowania królowej Saby. Z Lalibeli pochodzą krzyże okrągłe, składające się z trzech okręgów zwieńczonych krzyżami, oraz krzyże jakby schowane w odwróconej łzie ze skrzydłami aniołów u postawy.
