Święto Pesach. Żydowska Wielkanoc?
Pascha (hebr. Pesach czyli ‚przejście’) to najważniejsze święto żydowskie, obchodzone na pamiątkę wyzwolenia Izraelitów z niewoli egipskiej. Również chrześcijaństwo przywiązuje wagę do żydowskiego święta Paschy, ponieważ Ostatnia Wieczerza była wieczerzą paschalną. Jednakże większość kościołów chrześcijańskich obchodzi Paschę w pierwszą niedzielę po równonocnej pełni księżyca a nie w terminie święta wg. kalendarza hebrajskiego.
Pierwszą paschę obchodzono 14 dnia miesiąca Nisan (dzień zaczynał się wieczorem), w dniu wyjścia Izraelitów z niewoli egipskiej. Pierwotnie Żydzi spożywali tylko pieczonego w całości baranka lub kozła (razem z trzewiami), gorzkie zioła oraz „przaśny chleb (bez zakwasu)” czyli macę.
Pierwszy wieczór Paschy, zwany wieczorem sederowym, jest najbardziej uroczystym momentem życia żydowskiego. Spożywa się wtedy w gronie rodziny uroczystą kolację, podczas którego czytana jest Hagada, opowiadająca o wyjściu z Egiptu (tekst nie jest liturgiczny, istnieją różne Hagady). Podczas uczty wychyla się cztery kielichy wina dla upamiętnienia czterech sposobów nazwania wyzwolenia. Żydowskim odpowiednikiem chrześcijańskiego koszyczka ze święconką jest talerz sederowy, na którym znajduje się mięso z barana (które symbolizuje ofiarę pesachową), jajko, maror czyli gorzkie zioła (symbol gorzkich latach niewoli), karpas czyli warzywa w occie oraz słodki, czerwony charoset (przypomina zaprawę murarską, którą przodkowie Izraelitów kładli w Egipcie). Podczas kolacji dzieci zadają pytania dotyczące znaczenia obrzędów Paschy, na które odpowiada głowa rodziny.
Najważniejszym przykazaniem obowiązującym Żydów w święto Paschy jest zakaz spożywania (a nawet posiadania w domu) chleba na zakwasie (chamec). Zamiast niego spożywa się pieczywo ze specjalnie przygotowanej mąki – macę. Nie można używać zwykłych naczyń kuchennych i sztućców, gdyż wchłonęły one chamec i mogą być rytualnie oczyszczone tylko przez specjalne procedury koszerowania. Chamec należy wyrzucić, albo sprzedać nie-Żydom czyli gojom. Jeżeli ktoś ma sporą ilość piwa czy innego chamecu i nie chce jej wyrzucić, zamyka wszystko w jednym pomieszczeniu, które odsprzedaje gojom. Po upływie święta Pesach może je od goja odkupić, ale ponieważ sprzedaż jest jak najbardziej realna, a nie tylko symboliczna, musi się liczyć z tym, że nabywca podczas święta mógł się już tym chamecem raczyć.
Istnieje też wiele zwyczajów ludowych związanych z sederem: np. dzieci próbują znaleźć ostatni kawałek macy (afikoman) i wymienić go na prezenty; jeden puchar wina napełnia się dla proroka Eliasza, który jest uroczyście zapraszany do środka (na którego należy czekać ponieważ nie wiadomo czy nie przyjdzie akurat tego wieczoru); wino z kielichów jest ulewane dziesięciokrotnie na pamiątkę plag egipskich etc.
Święto Pesach w Izraelu trwa 7 dni, a w diasporze – 8, poczynając od 15 dnia miesiąca nisan (dawniej ludzie nie znali dokładnej daty święta i woleli dla pewności dodać dodatkowy dzień). Od dnia następnego liczony jest omer – okres 7 tygodni, prawie żałobny, w którym ortodoksyjni Żydzi nie odprawiają wesel, nie strzygą włosów ani nie golą się.
Tagi: judaizm, święta żydowskie
