Wiara w „złe oko” i sposoby ochrony przed nim
Wiara w „złe oko” jest bardzo popularna w w Afryce Północnej, Wschodniej i Środkowej, w Południowej Azji oraz w śródziemnomorskim regionie Europy. Paradoksalnie łączy ona trzy wielkie religie monoteistyczne, których drogi krzyżują się w ogniu walki na Bliskim Wschodzie.
Odniesienia do „złego oka” można znaleźć w Koranie, nauczaniu Ojców Kościoła, ale również w hebrajskim Talmudzie. Żydzi, chrześcijanie i muzułmanie (częściej szyici niż sunnici) szukają ochrony przed zawistnymi spojrzeniami innych w w amuletach w kształcie dłoni – Hamsa, Chamsa, Khamsa, Hamesz, ręka Fatimy (córki Mahometa – Fatimy-Zahry) – jak wierzą muzułmanie, czy dłoń Miriam (siostry Mojżesza i Aarona) – jak wierzą Żydzi. Według niektórych uczonych, taka wiara stoi w sprzeczności z fundamentalnymi założeniami judaizmu, chrześcijaństwa, a także islamu, jednak antyczna tradycja okazuje się tu być silniejsza. Początki wiary w „złe oko” sięgają bowiem Chaldei, z której prawdopodobnie dotarła ona do Grecji i Włoch, a następnie rozprzestrzeniła się na inne kraje europejskie.
Złe oko w wierzeniach Greków i Rzymian
Wiara w „złe oko” jest częścią mentalności greckiego społeczeństwa. W Grecji istnieją również osoby, które są w stanie odczynić takie zaklęcie, a ich działalność jest wspierana przez Kościół grecki. Co więcej, Kościół uważa efekt „złego oka” za rzecz ściśle powiązaną z religią. W regionie Morza Egejskiego panuje przekonanie, że osoby o oczach niebieskich, szarych czy zielonych częściej niż inni rzucają urok. Zapewne na taki pogląd miała wpływ sama inność, gdyż osoby o jasnych oczach są tam rzadkością. Przybysze z Europy Północnej często za to lekceważyli miejscowe obyczaje i spoglądali nieznajomym im ludziom prosto w oczy, co również mogło mieć wpływ na rozpowszechnienie takiego przekonania. Tak więc, zarówno w Grecji, jak i w Turcji amulety, które mają zdolność ochrony przed zauroczeniem mają zazwyczaj postać niebieskich oczu.
Według Rzymian, „złe oko” mogło mieć wpływ nie tylko na ludzi, ale i na to, co kochali. Dzieci były uznawane za najłatwiejsze ofiary zauroczenia. Rzymianie oddawali więc swoje dzieci pod opiekę bogini Cuminy, która miała zapobiegać wpływom „złego oka”. Równie podatne na wpływ „złego oka” były zwierzęta domowe. We Włoszech idea „złego oka” była bardzo dobrze znana i występowała pod nazwą jettatura.
Złe oko a judaizm
Złe oko a chrześcijaństwo
Również chrześcijaństwo adoptowało ją na swoje własne potrzeby. Apollonidis, Filarchos, Pliniusz, Wergiliusz i Cyceron wierzyli w „złe oko”, a Demokryt, Plutarch, Arystoteles i Iliodoros zajmowali się nawet pojęciem „złego oka” i próbowali znaleźć logiczne wyjaśnienie tego fenomenu. Ojcowie kościoła przypisywali działanie uroków złym duchom i szatanowi. Święty Bazyli napisał Psalmy o „złym oku” napisał święty Bazyli, które w swojej pisemnej formie pełniły również rolę amuletów, i jako takie zostały zaakceptowane przez Kościół.
Złe oko a islam
Odniesienia do „złego oka” można znaleźć w Koranie: (…) i przed złem człowieka zawistnego, w chwili kiedy żywi zawiść! (Al-Falaq 113:5) oraz: Jedna trzecia tych, którzy są w grobie jest tam z powodu złego spojrzenia. Wspomina o nim też wiele hadisów: Złe spojrzenie jest prawdą i jeśli cokolwiek miałoby wpływ na boskie dekrety, to byłoby to właśnie to. Jeśli poproszono cię o wzięcie kąpieli, ażeby usunąć jego efekty, to powinieneś tak zrobić (Hadis Ibn Abbasa). Imam Ahmad i al-Tirmidi przekazali, że Asma bin Umais powiedziała: O Wysłanniku Allaha, dzieci Dżafara dotknęło złe spojrzenie, czy powinniśmy czytać nad nimi ruqjah? Odpowiedział: Tak, bo jeśli cokolwiek miałoby wpływ na boskie dekrety, to byłoby to właśnie złe spojrzenie.
Arabskie słowo al-ajn (tłumaczone jako złe oko, spojrzenie) odnosi się do sytuacji, kiedy to jedna osoba wyrządza krzywdę drugiej poprzez swoje spojrzenie – jeśli ktoś lubi pewną rzecz i ciągle się jej przygląda to jego zazdrość może wyrządzić poważne szkody. Nie każdy zazdrośnik musi wyrządzać szkodę. Słowo haasid (zazdrośnik) ma bardziej ogólne znaczenie niż aain (ten, kto wyrządza szkodę swoim spojrzeniem). Złe spojrzenie jest jak strzała wychodząca z duszy haasid lub aain w stronę obiektu jego zazdrości, która czasami trafi, a czasami chybi. Jeśli cel jest niezabezpieczony z łatwością go dosięgnie, lecz jeśli jest on czujny i przygotowany, wtedy strzała chybi a nawet może zawrócić w stronę tego, który ją wypuścił.
Sposoby na „złe oko”
Muzułmanin powinien szukać ochrony od szatanów spośród ludzi i dżinnów, w mocnej wierze i zaufaniu Allahowi, w szukaniu Jego pomocy i ochrony, jak również recytując specjalne suplikacje przekazane od Proroka – dwa ostanie rozdziały Koranu, surę Jutrzenka oraz werset Tronu i surę Otwierającą. Zalecane przez szariat sposoby na „złe oko” to recytacja ruqjah oraz poproszenie osoby odpowiedzialnej za złe spojrzenie, ażeby się umyła. Powinna ona umyć swoje ręce w naczyniu z wodą i wypłukać do niej usta. Następnie umyć twarz i lewą ręką umyć prawe kolano po czym używając prawej ręki lewe kolano. Następnie tą wodą należy oblać głowę poszkodowanego, robiąc to od tyłu za jednym zamachem.
Od najdawniejszych czasów ludzie tworzyli coraz to nowe środki mające na celu neutralizację mocy „złego oka”. Ręka Fatimy – jak nazywają to muzułmanie, względnie Ręka Miriam – jak nazywają to Żydzi, pełni również rolę amuletu chroniącego przed „złym okiem”. Innym symbolem, o tym samym znaczeniu, często używanym w świecie muzułmańskim, zwłaszcza w Turcji jest Oko mądrości Proroka (nazar). We współczesnej Grecji i Turcji szczególnie rozpowszechnione są matochantra (niebieski koralik) i amulety, które można nabyć w klasztorach.
Zobacz także: Arabia Magica. Ręka Fatimy vs Złe Oko
(mm)
Tagi: amulety, chrześcijaństwo, czary, islam, judaizm, magia, ręka fatimy, ręka miriam, rzucanie uroku, złe oko
