Związki mieszane etnicznie pod lupą naukowców
Związki mieszane, choć coraz częściej spotykane, to wciąż budzą kontrowersje i wiele pytań. Pierwsze badania dotyczące małżeństw mieszanych etniczne były przeprowadzone głównie w Stanach Zjednoczonych i innych klasycznych krajach imigracyjnych.
Tim B. Heaton oraz Cardell K. Jacobson opisali badane przez nich sytuacje, które ułatwiają zawieranie mieszanych małżeństw na skutek wzrostu kontaktów między grupami. Badania zostały przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych pod koniec lat 90. XX wieku i dotyczyły małżeństw osób białych z przedstawicielami różnych mniejszości narodowych. Autorzy opierali się na modelu charakteryzującym sytuacje ułatwiające wchodzenie osób z danych grup w związki małżeńskie (opportunity structures) autorstwa Blau. Model ten zakłada, że relatywna wielkość grupy jest głównym czynnikiem determinującym liczbę kontaktów pozagrupowych doświadczanych przez jednostkę. Zależność między wielkością grupy, a prawdopodobieństwem, że jednostka wybierze sobie za małżonka osobę spoza niej jest odwrotnie proporcjonalna. Od wielkości grupy mniejszościowej zależy częstotliwość codziennych kontaktów z przedstawicielami grupy własnej i innych grup narodowościowych. Członkowie dużych grup częściej spotykają potencjalnych małżonków w swojej grupie, silniej identyfikują się ze swoją grupą a osoby trzecie mogą mieć większy wpływ na ich wybory niż ma to miejsce w przypadku członków małych grup[1].
Pod koniec lat 90-tych w Stanach Zjednoczonych przeprowadzono również inne badania nad małżeństwami mieszanymi rasowo. Badanych sklasyfikowano na 5 ras: biała, czarna, amerykańscy Indianie, rodowici Azjaci oraz Latynosi. Z badań tych wynika, że w ostatnim stuleciu większość Indian zawierało małżeństwa poza ich grupą rasową. W ostatnich latach XX wieku również większość rodowitych Azjatów zawierało małżeństwa poza swoją grupą rasową, ale zawieranie małżeństw poza grupą ludzi białych oraz czarnych pojawiało się zdecydowanie rzadziej. Jednak zawieralność małżeństw białych kobiet z czarnoskórymi mężczyznami, oraz czarnoskórych kobiet z białymi mężczyznami znacznie wzrosła od czasu cywilnej rewolucji praw. Z badań tych wynika również, że płeć powoduje różnice w zawieralności małżeństw. Rodowite Azjatki pod koniec XX wieku znacznie częściej zawierały małżeństwa mieszane, aniżeli rodowici Azjaci. Natomiast w przypadku Afroamerykanów sytuacja była odwrotna. To Afroamerykańskie kobiety zawierały znacznie rzadziej małżeństwa mieszane aniżeli Afroamerykańscy mężczyźni. Kolejny wniosek z badań był taki, iż istnieją znaczące różnice regionalne i edukacyjne w małżeństwach mieszanych. Autor jednak nie był w stanie określić, czy różnice te wynikają z różnic w postawach rasowych i gotowości do przekraczania linii rasowych czy też z powodu różnic demograficznych wśród potencjalnych partnerów małżeńskich[2].
Wyodrębniono trzy główne czynniki, które wpływają na częstość zawierania małżeństw mieszanych w Stanach Zjednoczonych. Pierwszy z nich to służba wojskowa. Z badań wynika, że biali mężczyźni, którzy służyli w wojsku trzy razy częściej wybierali na małżonkę czarnoskórą kobietę niż mężczyźni bez militarnego doświadczenia. Z kolei białe kobiety, które pracowały w wojsku aż 7 razy częściej wybierały na męża czarnoskórego mężczyznę niż kobiety pracujące w zawodach cywilnych. Drugim czynnikiem było wyższe wykształcenie. Struktura grupy powodującej częstsze zawieranie małżeństw mieszanych to społeczność studencka, gdzie spotykają się ludzie pochodzący z różnych grup etnicznych. Trzecim czynnikiem było miejsce zamieszkania. Małżeństwa mieszane częściej zawierane były przez osoby mieszkające w dużych miastach i metropoliach, gdzie istnieje większe prawdopodobieństwo spotkania członków innych ras, narodów oraz grup etnicznych. Ostatnim z wyróżnionych czynników był region pochodzenia. Regionalne różnice to: struktura społeczna, liczba imigrantów, liczba i rodzaj wcześniejszych doświadczeń związanych z imigrantami oraz stopień tolerancji małżeństw mieszanych. Wszystkie te elementy mają istotny wpływ na strukturę sprzyjającą zawieraniu małżeństw mieszanych, która bezpośrednio przekłada się na częstość zawierania tego typu małżeństw[3].
W roku 2006 ukazały się badania dwóch profesorów holenderskich: Matthijsa Kalmijna oraz Franka van Tubergena na temat małżeństw etnicznych wśród obywateli Surinamu, Antyli Holenderskich[4], Turków i Marokańczyków w Holandii. Dla autorów było ważne, aby z perspektywy teoretycznej i empirycznej zbadać, czy wzorce obserwowane wcześniej w krajach tradycyjnych imigrantów będą się odnosiły w równym stopniu do holenderskiego kontekstu społecznego. Aby uzyskać odpowiednio dużą próbę badawczą, zakwalifikowano do badań pięć narodowościowych grup reprezentatywnych, wśród których przeprowadzono badania w latach 1988 – 2002. Zgodnie z ustaleniami udokumentowanymi przed rozpoczęciem badań stwierdzić można, że egzogamia występuje częściej u drugiego pokolenia, wśród tych, którzy wyemigrowali w młodszym wieku i którzy posiadają wyższe wykształcenie. Podobnie, możemy zaobserwować, że międzyrasowe małżeństwa mieszane są bardziej powszechne, gdy stosunek płci jest nierówny, a grupa składa się głównie z drugiego pokolenia imigrantów. W przeciwieństwie do literatury, autorzy zaobserwowali, że czarnoskórzy obywatele Surinamu i Antyli Niderlandzkich, posiadali wysoki wskaźnik małżeństw, i nie wydawało się, aby ważny był „status handlowy” w małżeństwach mieszanych[5].
Kalmijn i Tubergen wyróżnili trzy główne czynniki socjologiczne, mające wpływ na zawieranie małżeństw mieszanych: indywidualne preferencje dotyczące cech, jakie powinien posiadać kandydat na małżonka, liczbę możliwości spotkania oraz wpływ osób trzecich. Osoby stanu wolnego poszukują partnerów posiadających atrakcyjne zasoby społeczno – ekonomiczne i kulturowe. Kandydaci, którzy mają wyższe wykształcenie, bardziej prestiżową pracę i wyższe dochody są uważani za bardziej atrakcyjnych (dobrostan ekonomiczny, satysfakcjonujący status społeczny). W przypadku zasobów kulturowych, takich jak wartości, opinie, styl życia, wiedza, czy poglądy, poszukiwani są partnerzy podobni do nas samych. Liczba możliwości spotkania osób należących do grupy własnej i obcej oznacza tutaj liczbę przedstawicieli innych grup etnicznych i narodowościowych w otoczeniu społecznym. Natomiast wpływ osób trzecich odnosi się do otoczenia partnerów – rodziny, przyjaciół, grupy religijnej, państwa. Założenie o istotnym wpływie „osób trzecich” składa się z dwóch elementów. Pierwszy z nich to wychowanie, jakie otrzymała dana osoba, które łączy się z tym, w jakim stopniu identyfikuje się ona z własną grupą. Drugi element zawiera założenie, że nawet jeżeli osoba nie identyfikuje się z żadną grupą to „osoby trzecie”, takie jak rodzina i przyjaciele, mają wpływ na jej decyzje dotyczące małżeństwa[6].
Na podstawie przytoczonych wyników badań można wysunąć tezę, iż osoby, które migrują w młodszym wieku, częściej tworzą małżeństwa mieszane. Osoby, które zmieniły miejsce zamieszkania w dzieciństwie lub we wczesnej młodości charakteryzują się słabszym przywiązaniem do kraju pochodzenia a kontynuując naukę w nowym miejscu mają większe szanse na spotkanie partnera pochodzącego z kraju, do którego przybyły niż osoby emigrujące w średnim bądź starszym wieku. Osoby, które opuściły kraj pochodzenia w dzieciństwie lub wczesnej młodości posiadają zazwyczaj wyższe kompetencje językowe, co umożliwia im częstsze i bardziej satysfakcjonujące kontakty z rdzenną ludnością oraz poznanie swojego przyszłego partnera czy partnerki. Zazwyczaj w nowo powstałych mniejszościach pierwsi pojawiają się młodzi mężczyźni, a dopiero z czasem kobiety. Na tej podstawie badacze przyjmują, że brak możliwości znalezienia kandydatów na małżonków wśród własnej grupy naturalnie powoduje częstsze kontakty z osobami spoza własnej grupy i zwiększa liczbę mieszanych małżeństw[7].
[1] Por. Tim B. Heaton, Cardell K. Jacobson, Intergroup Marriage: An Examination of Opportunity Structures, Sociological Inquiry 2000, Volume 70, Issue 1, s. 30–41, http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1475-682X.2000.tb00894.x/abstract (dostęp 04.03.2015).
[2] Por. R. Farley, Racial issues: recent trends in residential patterns and intermarriage, (w:)
Diversity and its Discontents: Cultural conflict and common, ground in contemporary socjety, N.
Smelser, A. Jeffrey (red.), Princeton University Press, Princeton 1998, s. 122.
[3] Por. Tamże, s. 85–121.
[4] Antyle Holenderskie to istniejące w latach 1848-2010 holenderskie terytorium autonomiczne w Małych Antylach (Ameryka Środkowa) obejmujące 5 wysp na Morzu Karaibskim: Curaçao, Bonaire, Saba, Sint Eustatius i południowa część Sint Maarten.
[5] Por. M. Kalmijn, F. van Tubergen, Ethnic intermarriage in the Netherlands: confirmations and refutations of accepted insights, European Journal of Population / Revue européenne de Démographie
2006, Volume 22, Issue 4, s. 371-397.
[6] Tamże, s. 371-397
[7] Por. Tim B. Heaton, Cardell K. Jacobson, Intergroup Marriage: An Examination of Opportunity Structures, Sociological Inquiry 2000, Volume 70, Issue 1, s. 30–41, http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1475-682X.2000.tb00894.x/abstract (dostęp 04.03.2015).
dr Ewa Sowa-Behtane | Spec. od związków mieszanych i kultury Algierii
Doktor nauk humanistycznych, naukowiec, nauczyciel akademicki, pedagog, profilaktyk społeczny, autorka wielu artykułów naukowych.
Prezes Stowarzyszenia Rodzin Wielokulturowych. Pracę doktorską obroniła na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Zainteresowania naukowe to rodziny wielokulturowe, edukacja międzykulturowa, socjologia wartości, aksjologia, patologie społeczne oraz metody resocjalizacji.
Prywatnie żona Algierczyka, mieszkanka Krakowa, pasjonatka podróży afrykańskich oraz fascynatka kultury Algierii.
Tagi: wielokulturowość, związki mieszane
